Εξασφάλιση της εφαρμογής των κυρώσεων
Η αποτελεσματική και συνεπής επιβολή των κυρώσεων αποτελεί κλειδί για την εξασφάλιση των στόχων τους. Η εφαρμογή τους αποτελεί κατεξοχήν ευθύνη των κρατών μελών. Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά μαζί τους για να τα στηρίξει στο έργο αυτό με τα εξής μέσα:
- τακτικές συνεδριάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την εφαρμογή των κυρώσεων, στο πλαίσιο της οποίας η Επιτροπή έρχεται σε επαφή με όλες τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών
- ειδική ομάδα «Δέσμευση και κατάσχεση» που συστάθηκε από την Επιτροπή τον Μάρτιο του 2022. Η ομάδα αυτή εξασφαλίζει καλύτερο συντονισμό της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων κατά προσώπων και οντοτήτων από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία
- ομάδα υψηλού επιπέδου, υπό την προεδρία της επιτρόπου Mairead McGuinness, η οποία επιτρέπει και στις 27 αρχές των κρατών μελών να ανταλλάσσουν πληροφορίες — μαζί με εκπροσώπους της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων της ΕΕ
- ad hoc συναντήσεις της Επιτροπής με τα ενδιαφερόμενα μέρη, που της επιτρέπουν να παράσχει καθοδήγηση και να συζητήσει με φορείς σχετικά με την εφαρμογή των κυρώσεων
Η ΕΕ συντονίζει τις κυρώσεις της με άλλους σημαντικούς διεθνείς συμμάχους και εταίρους, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νότια Κορέα, η Ελβετία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία και η Νορβηγία, έτσι ώστε κάθε χώρα να χρησιμοποιεί τα πλέον αποτελεσματικά μέτρα με βάση την οικονομία της.
Πρόληψη της καταστρατήγησης των κυρώσεων
Η καταστρατήγηση των κυρώσεων της ΕΕ αποτελεί έγκλημα. Για την παρακολούθηση της κατάστασης, η Επιτροπή:
- κινητοποιεί τις εμπορικές και τελωνειακές υπηρεσίες της ώστε να εντοπίσει τη μεταφορά των εμπορικών ροών σε ορισμένες τρίτες χώρες που λειτουργούν ως πιθανές πύλες προς τη Ρωσία
- προσεγγίζει τρίτες χώρες ώστε να συμφωνήσουν σε μια κοινή αξιολόγηση, να συγκρίνουν δεδομένα και να συζητήσουν διορθωτικά μέτρα, κατά περίπτωση
- να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με τα πρότυπα καταστρατήγησης από τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και συστάσεις για την καλύτερη πρόληψη αυτού του φαινομένου.
Στο πλαίσιο της 11ης δέσμης κυρώσεων που αποφασίστηκε στις 23 Ιουνίου, η ΕΕ θέσπισε ένα νέο μέσο για την αποφυγή της καταστρατήγησης των κυρώσεων μέσω των δικαιοδοσιών τρίτων χωρών. Το μέσο πρόκειται να επικεντρωθεί σε συγκεκριμένα αγαθά υψηλού κινδύνου που αποδεδειγμένα φθάνουν στη Ρωσία μέσω τρίτων χωρών, παρά το γεγονός ότι υπόκεινται σε κυρώσεις από την ΕΕ. Το μέσο αυτό παρέχει στην ΕΕ τη δυνατότητα να απαγορεύει την εξαγωγή των αγαθών αυτών στις χώρες που χρησιμοποιούνται για την καταστρατήγηση των κυρώσεων, καθώς και να απαγορεύει την παροχή συναφών υπηρεσιών.
Ο κατάλογος των αγαθών και των τεχνολογιών που υπόκεινται σ’ αυτό το μέτρο θα συμπληρώνεται μόνο σε περίπτωση που δεν μπορεί να βρεθεί άλλη λύση. Αυτό συνεπάγεται στενή συνεργασία και διάλογο με καθεμία από τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες. Θα παρέχουμε πάντα στις αρχές την ευκαιρία να αντιδρούν στα πορίσματα και τα συμπεράσματα της ΕΕ. Επομένως, πρόκειται για μέτρο έσχατης ανάγκης.
Ορισμένα άλλα μέτρα μάς επέτρεψαν να καταπολεμήσουμε περαιτέρω την καταστρατήγηση των κυρώσεων:
Έχουμε επιβάλει απαγόρευση της διαμετακόμισης μέσω της ρωσικής επικράτειας όσον αφορά τα αγαθά διπλής χρήσης, τα πυροβόλα όπλα και τα υλικά που σχετίζονται με τις αερομεταφορές. Αυτό σημαίνει ότι τα εν λόγω εμπορεύματα δεν μπορούν πλέον να διαμετακομίζονται μέσω του εδάφους της Ρωσίας, όταν εξάγονται σε τρίτες χώρες.
Καταστήσαμε επίσης υποχρεωτικό για τις επιχειρήσεις να απαγορεύουν συμβατικά την επανεξαγωγή αυτών των ευαίσθητων αγαθών στη Ρωσία.
Θεσπίσαμε απαγόρευση της διαμετακόμισης μέσω της Ρωσίας για ορισμένα οικονομικώς κρίσιμα εμπορεύματα. Αυτό σημαίνει ότι τα εμπορεύματα αυτά δεν μπορούν πλέον να διαμετακομίζονται μέσω του εδάφους της Ρωσίας, όταν εξάγονται σε τρίτες χώρες.
Θεσπίσαμε ένα νέο μέτρο που θα απαιτεί από τις οντότητες της ΕΕ να κοινοποιούν ορισμένες μεταφορές κεφαλαίων εκτός της ΕΕ όταν άμεσα ή έμμεσα ανήκουν σε ποσοστό άνω του 40% σε Ρώσους υπηκόους ή όταν είναι εγκατεστημένες στη Ρωσία.
Από κοινού με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα προβεί σε επισκόπηση όλων των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας που βρίσκονται στην ΕΕ, ώστε να γνωρίζει πού βρίσκονται και πόσο αξίζουν. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά την πιθανή χρήση δημόσιων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.
Στο πλαίσιο της 10ης δέσμης κυρώσεων τα κράτη μέλη έχουν γνωστοποιήσει στην Επιτροπή ακινητοποιημένα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας ύψους άνω των 200 δισ. ευρώ.
Για πρώτη φορά, η ΕΕ απαιτεί από τα καταχωρισμένα πρόσωπα να γνωστοποιούν ενεργά στην αρμόδια εθνική αρχή όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία εντός της δικαιοδοσίας της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα βοηθηθεί η διασφάλιση αποτελεσματικότερης ανίχνευσης και δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων. Η μη συμμόρφωση με την υποχρέωση αυτή —δηλ. η μη υποβολή στοιχείων από καταχωρισμένα πρόσωπα— θα αντιμετωπίζεται ως παραβίαση του δικαίου της ΕΕ περί κυρώσεων, με τις συνέπειες που απορρέουν από την εθνική νομοθεσία κάθε κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένων των ποινικών κυρώσεων.
Η εξέλιξη αυτή αποτελεί απάντηση στην αυξανόμενη πολυπλοκότητα των μεθόδων καταστρατήγησης των κυρώσεων: πρέπει να διατηρήσουμε το προβάδισμα σε σχέση με αυτές τις προσπάθειες.
Η 12η δέσμη κυρώσεων, που ανακοινώθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2023, θεσπίζει μια πιο αυστηρή υποχρέωση των κρατών μελών να εντοπίζουν προληπτικά τα περιουσιακά στοιχεία των καταχωρισμένων προσώπων, προκειμένου να προλαμβάνουν και να εντοπίζουν περιπτώσεις παραβίασης ή καταστρατήγησης των κυρώσεων.
Η ΕΕ εισήγαγε ένα νέο κριτήριο καταχώρισης, το οποίο θα της επιτρέψει να επιβάλλει κυρώσεις σε πρόσωπα που διευκολύνουν την παράκαμψη των κυρώσεων.
Επιπλέον, θα είναι δυνατόν οι θανόντες να διατηρούνται στον κατάλογο δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο αποφυγής του μέτρου δέσμευσης.
Στις 2 Δεκεμβρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση σχετικά με την εναρμόνιση των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων για την παραβίαση των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ. Ενώ η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας συνεχίζεται, είναι πολύ σημαντικό τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ να εφαρμόζονται πλήρως και να μην αμείβεται η παραβίασή τους. Η πρόταση της Επιτροπής θεσπίζει κοινούς κανόνες της ΕΕ, οι οποίοι θα διευκολύνουν τη διερεύνηση, τη δίωξη και την τιμωρία των παραβιάσεων των περιοριστικών μέτρων σε όλα τα κράτη μέλη.
Η Επιτροπή θέσπισε έναν νέο ρόλο, του Διεθνούς Ειδικού Απεσταλμένου για την εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ, ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη διεξαγωγή συζητήσεων υψηλού επιπέδου με τρίτες χώρες με σκοπό να αντιμετωπιστεί η αποφυγή και η καταστρατήγηση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία από την έναρξη του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Ο David O’Sullivan, πρώην Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής και ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, διορίστηκε ως ειδικός απεσταλμένος της ΕΕ σε θέματα κυρώσεων και ανέλαβε αυτόν τον ρόλο τον Ιανουάριο του 2023.
Ενημέρωση των ενδιαφερόμενων μερών
Για να εξασφαλιστεί η παροχή πληροφοριών στα ενδιαφερόμενα μέρη, η Επιτροπή:
- δημοσίευσε εκατοντάδες συχνές ερωτήσεις σχετικά με όλους τους βιομηχανικούς τομείς που πλήττονται από τις κυρώσεις, όπως ο χρηματοπιστωτικός και ο τραπεζικός τομέας, το εμπόριο και τα τελωνεία, η ενέργεια, η γεωργία, οι μεταφορές, οι δημόσιες συμβάσεις στα μέσα ενημέρωσης, και εξέδωσε ειδική καθοδήγηση για ανθρωπιστικά ζητήματα. διεξήγαγε τακτικούς διαλόγους με τα ενδιαφερόμενα μέρη των αντίστοιχων τομέων και συνεργάζεται με τις εθνικές αρμόδιες αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ, τη χορήγηση αδειών και τη δίωξη των παραβάσεων.
- δημοσίευσε εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες σχετικά με τις δέσμες κυρώσεων που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα. Ο χάρτης κυρώσεων της ΕΕ παρέχει μια φιλική προς τον χρήστη απεικόνιση όλων των συστημάτων κυρώσεων που ισχύουν επί του παρόντος, συμπεριλαμβανομένων των προσώπων που υπόκεινται σε ατομικές κυρώσεις. Ο ενοποιημένος κατάλογος οικονομικών κυρώσεων, ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα πρόσωπα, τις ομάδες και τις οντότητες που υπόκεινται, στο πλαίσιο κυρώσεων της ΕΕ, σε δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και σε απαγόρευση διάθεσης κεφαλαίων και οικονομικών πόρων, είναι διαθέσιμος στο διαδίκτυο.
- έθεσε σε εφαρμογή ένα εργαλείο καταγγελίας για την ανώνυμη καταγγελία παραβιάσεων των κυρώσεων. Επίσης, οι κυρώσεις της ΕΕ απαιτούν πλέον από τα κράτη μέλη να ποινικοποιήσουν την παραβίαση των κυρώσεων.
- δημιούργησε ένα σημείο επαφής σε επίπεδο ΕΕ για την ανθρωπιστική βοήθεια, το οποίο παρέχει στους ανθρωπιστικούς φορείς πρακτικές πληροφορίες σχετικά με τις αιτήσεις παρεκκλίσεων για ανθρωπιστικούς λόγους στο πλαίσιο των κυρώσεων της ΕΕ.
- δρομολόγησε/δημιούργησε ένα κεντρικό σημείο επαφής για να βοηθήσει τις αρχές και τους φορείς εκτός ΕΕ σχετικά με το πεδίο εφαρμογής και την εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας — και ιδίως σε θέματα που σχετίζονται με την επισιτιστική ασφάλεια. Σκοπός του είναι να διασφαλιστεί την ανεπηρέαστη ροή γεωργικών προϊόντων διατροφής και λιπασμάτων προς τις χώρες τους.