Zapewnienie wdrażania sankcji
Skuteczne i skrupulatne wdrażanie sankcji ma zasadnicze znaczenie dla realizacji celu, w jakim są stosowane. Odpowiedzialność za takie wdrażanie leży w przeważającej mierze w gestii krajów UE. Aby wspierać je w realizacji tego celu, Komisja ściśle z nimi współpracuje za pośrednictwem:
- regularnych spotkań grup ekspertów ds. wdrażania sankcji, w ramach których Komisja może dotrzeć do wszystkich zaangażowanych organów państw członkowskich
- utworzonej przez Komisję w marcu 2022 r. grupy zadaniowej „Freeze and Seize”, która zapewnia lepszą koordynację zamrażania aktywów osób prywatnych i podmiotów z Rosji i Białorusi
- grupy wysokiego szczebla, pod przewodnictwem komisarz Mairead McGuinness, w ramach której 27 krajów UE wymienia się informacjami we współpracy z przedstawicielami unijnych sektorów przemysłu i przedsiębiorstw
- organizowanych przez Komisję doraźnych spotkań zainteresowanych stron w celu rozpowszechniania wytycznych i omawiania wdrażania sankcji z ich wykonawcami.
UE koordynuje unijne sankcje z pozostałymi najważniejszymi sojusznikami i partnerami międzynarodowymi, takimi jak USA, Wielka Brytania, Korea Południowa, Szwajcaria, Japonia, Australia, Kanada, Nowa Zelandia i Norwegia. Chodzi o to, aby każdy kraj stosował sankcje najskuteczniejsze z punktu widzenia swojej gospodarki.
Walka z obchodzeniem sankcji
Obchodzenie unijnych sankcji jest przestępstwem. Aby monitorować ten proceder, Komisja:
- wykorzystuje swoje służby handlowe i celne do wykrywania zmian w przepływach handlowych z niektórych państw trzecich, które mogą eksportować do Rosji
- kontaktuje się z państwami trzecimi w sprawie wspólnych ocen, porównywania danych oraz omawiania ewentualnych środków zaradczych
- pozyskuje z sektora prywatnego informacje o formach obchodzenia sankcji i jest otwarta na ich zalecenia co do najskuteczniejszych form zapobiegania.
W ramach 11. pakietu sankcji przyjętego 23 czerwca UE wprowadziła nowy instrument zapobiegający obchodzeniu sankcji poprzez wykorzystywanie jurysdykcji państw trzecich. Instrument miałby dotyczyć konkretnych towarów wysokiego ryzyka, które – co udowodniono – docierają do Rosji przez państwa trzecie, mimo że są objęte sankcjami UE. Dzięki temu instrumentowi UE może zakazać eksportu tych towarów do krajów, które są wykorzystywane do obchodzenia naszych sankcji, a także zabronić świadczenia powiązanych z nimi usług.
Towary i technologie podlegające temu ograniczeniu zostaną umieszczone na liście tylko wtedy, gdy nie będzie można znaleźć innego rozwiązania. Dlatego potrzebna jest ścisła współpraca i dialog ze wszystkimi państwami trzecimi, których dotyczy to zjawisko. W każdej sytuacji będziemy dawać ich władzom możliwość ustosunkowania się do ustaleń i wniosków UE. To rozwiązanie będzie zatem stosowane w ostateczności.
Inne środki, dzięki którym udaje nam się zwalczać obchodzenie sankcji:
Wprowadziliśmy zakaz tranzytu przez terytorium Rosji produktów podwójnego zastosowania i zaawansowanych technologii, broni palnej oraz materiałów związanych z lotnictwem. To znaczy, że eksportowane do państw trzecich towary nie mogą przejść przez terytorium rosyjskie.
Zobowiązaliśmy również podmioty gospodarcze do tego, aby w swoich umowach zakazywały ponownego eksportu tych wrażliwych towarów do Rosji.
Wprowadziliśmy zakaz tranzytu przez terytorium Rosji niektórych towarów o krytycznym znaczeniu gospodarczym. Oznacza to, że takie towary eksportowane do państw trzecich nie mogą być przewożone przez terytorium Rosji.
Wprowadziliśmy nowy środek, w myśl którego podmioty unijne – o ile są w ponad 40 proc. bezpośrednio lub pośrednio własnością Rosjan lub podmiotów mających siedzibę w Rosji – będą musiały zgłaszać niektóre przypadki przekazywania środków pieniężnych poza UE.
Razem z państwami członkowskimi Komisja stworzy system nadzoru nad wszystkimi zamrożonymi aktywami Banku Centralnego Federacji Rosyjskiej przechowywanymi w UE, aby stwierdzić, gdzie są zlokalizowane i ile są warte. To bardzo ważne, z uwagi na możliwość wykorzystania rosyjskich aktywów do odbudowy Ukrainy.
Kraje UE zgłosiły Komisji, że na mocy 10. pakietu sankcji zamroziły ponad 200 mld euro z aktywów rosyjskiego banku centralnego.
Po raz pierwszy UE wymaga, aby osoby objęte sankcjami aktywnie ujawniały właściwemu organowi krajowemu wszystkie swoje aktywa podlegające jurysdykcji UE. Ułatwi to w znacznym stopniu skuteczne śledzenie i zamrażanie aktywów. Nieprzestrzeganie tego obowiązku – tj. niezgłaszanie aktywów przez osoby ujęte w wykazie – będzie traktowane jako naruszenie unijnego prawa dotyczącego sankcji, co będzie miało konsekwencje wynikające z przepisów krajowych poszczególnych państw członkowskich, w tym konsekwencje karne.
Jest to reakcja na to, że sposoby uchylania się od sankcji są coraz bardziej skomplikowane – Unia musi wyprzedzać o krok takie próby.
Dwunasty pakiet sankcji, ogłoszony 18 grudnia 2023 r., nakłada na państwa członkowskie bardziej rygorystyczny obowiązek proaktywnego śledzenia aktywów osób umieszczonych w wykazie, aby zapobiegać naruszaniu lub obchodzeniu sankcji oraz wykrywać takie praktyki.
UE wprowadziła nowe kryterium umieszczenia w wykazie, które umożliwi jej nakładanie sankcji na osoby ułatwiające obchodzenie sankcji.
Ponadto możliwe będzie pozostawianie osób zmarłych w wykazie osób objętych zamrożeniem aktywów, aby zapobiec ewentualnemu obchodzeniu środka polegającego na zamrożeniu.
2 grudnia 2022 r. Komisja przedstawiła wniosek zmierzający do harmonizacji przestępstw i kar za naruszanie unijnych środków ograniczających. Podczas rosyjskiej napaści na Ukrainę niezwykle ważne jest, aby unijne środki ograniczające zostały w pełni wdrożone, a ich naruszanie nie przynosiło korzyści. Wniosek Komisji zawiera wspólne unijne przepisy, które ułatwią prowadzenie dochodzeń oraz ściganie i karanie naruszeń środków ograniczających we wszystkich państwach członkowskich.
Komisja utworzyła nową funkcję międzynarodowego specjalnego wysłannika ds. wdrażania sankcji unijnych. Ma to zapewnić ciągłość dyskusji na wysokim szczeblu z państwami trzecimi, aby zapobiec uchylaniu się od sankcji nałożonych na Rosję od początku wojny w Ukrainie i obchodzeniu tych sankcji. Wysłannikiem UE ds. sankcji został mianowany David O’Sullivan, były sekretarz generalny Komisji i wysoki rangą unijny dyplomata, który objął tę funkcję w styczniu 2023 r.
Informacje dla zainteresowanych stron
Komisja zapewnia zainteresowanym stronom dostęp do informacji:
- Opublikowała setki odpowiedzi na popularne pytania dotyczące wszystkich sektorów przemysłu objętych sankcjami, takich jak finanse i bankowość, handel i cła, energetyka, rolnictwo, transport, zamówienia publiczne w mediach, oraz wydała szczegółowe wytyczne dotyczące kwestii humanitarnych. Prowadzi regularny dialog z zainteresowanymi stronami z branży i współpracuje z organami krajowymi właściwymi do wdrażania unijnych sankcji, udzielania zezwoleń i ścigania naruszeń.
- Opublikowała przystępne informacje na temat dotychczas przyjętych pakietów. Mapa sankcji UE oferuje przejrzysty obraz wszystkich obecnie obowiązujących systemów sankcji, w tym sankcji obejmujących osoby prywatne. Skonsolidowany wykaz sankcji finansowych, który obejmuje wszystkie osoby, grupy i podmioty podlegające – na mocy sankcji UE – zamrożeniu aktywów i zakazowi udostępniania funduszy i zasobów gospodarczych, jest dostępny w internecie.
- Wprowadziła narzędzie do sygnalizowania naruszania sankcji UE umożliwiające zgłaszanie naruszeń anonimowo. Unijne sankcje nakładają obecnie na państwa członkowskie obowiązek penalizacji naruszeń sankcji.
- Ustanowiła punkt kontaktowy na poziomie UE ds. pomocy humanitarnej, który zapewnia podmiotom działającym w dziedzinie pomocy humanitarnej praktyczne informacje na temat ubiegania się o odstępstwa od sankcji ze względów humanitarnych.
- Utworzyła centralny punkt kontaktowy udzielający organom i podmiotom spoza UE informacji na temat zakresu i wdrażania sankcji UE wobec Rosji – zwłaszcza w kwestiach związanych z bezpieczeństwem żywnościowym. Jego zadaniem jest między innymi zapewnienie, aby sankcje nie miały wpływu na przepływ produktów rolno-spożywczych i nawozów do krajów, w których działają te organy i podmioty.