Sankcje UE wobec Rosji w związku z inwazją na Ukrainę

Sankcje są dobrze przemyślane i ukierunkowane – uderzają w czułe punkty Rosji, wywierając możliwie najsilniejszy wpływ na rosyjskie elity polityczne, są także dobrze skoordynowane z działaniami naszych sojuszników.

Przyjęte sankcje wymieniono poniżej.

Zakaz dostarczania środków finansowych i zasobów gospodarczych obejmuje:

Osoby

• zakaz wjazdu do UE
• zamrożenie aktywów
• zakaz dostarczania środków finansowych

Podmioty

• zamrożenie aktywów
• zakaz dostarczania środków finansowych

Uniemożliwiamy Rosji dostęp do unijnych rynków kapitałowych, zwiększamy koszty zaciągania pożyczek przez podmioty objęte sankcjami i stopniowo osłabiamy bazę przemysłową Rosji przez:

• zakaz nabywania papierów wartościowych wyemitowanych przez wybrane rosyjskie banki (w tym bank centralny) i przez rząd Rosji oraz zakaz udzielania im jakichkolwiek pożyczek
• zamrożenie aktywów szeregu rosyjskich banków i wprowadzenie zakazu ich finansowania
• całkowity zakaz wszelkich transakcji z niektórymi rosyjskimi przedsiębiorstwami państwowymi z różnych sektorów, tworzącymi militarno-przemysłowy kompleks Kremla
• doprecyzowanie, że kryptoaktywa wchodzą w zakres „zbywalnych papierów wartościowych”
• rozszerzenie na wszystkie waluty urzędowe UE zakazów wywozu banknotów i sprzedaży zbywalnych papierów wartościowych
• zakaz wystawiania ratingów Rosji i przedsiębiorstwom rosyjskim przez unijne agencje ratingowe oraz zakaz świadczenia usług ratingowych rosyjskim klientom
• zakaz świadczenia na rzecz Rosji usług w zakresie kryptoaktywów o wysokiej wartości
• zakaz udzielania przez fundusze powiernicze porad zamożnym Rosjanom, co utrudni im przechowywanie ich majątku w UE
• zakaz świadczenia na rzecz rosyjskiego rządu oraz osób prawnych, podmiotów lub organów mających siedzibę w Rosji niektórych usług związanych – bezpośrednio lub pośrednio – z działalnością gospodarczą, takich jak: rachunkowość, audyt, badania ustawowe, usługi księgowe i usługi doradztwa podatkowego, doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania oraz usługi public relations
• uderzenie w rosyjskie elity poprzez zakaz przyjmowania od nich dużych depozytów w bankach UE.

Blokujemy także rosyjskie rezerwy walutowe w UE przez:

• decyzję o wykluczeniu głównych banków rosyjskich z systemu SWIFT – dominującego na świecie systemu rozliczeń międzybankowych
• zakaz inwestowania w projekty współfinansowane przez rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich. Zakazano też dostarczania do Rosji banknotów euro.

Sankcje te uniemożliwiają tym bankom szybkie i skuteczne przeprowadzanie transakcji finansowych na całym świecie.

Zakaz eksportu określonych technologii rafineryjnych, który uzupełnia obowiązujący od 2014 r. zakaz eksportu wyposażenia naftowego, utrudnia Rosji modernizację rafinerii ropy i zwiększa jej koszty.

Zakaz importu wszelkich form rosyjskiego węgla kamiennego.

Daleko idący zakaz nowych inwestycji w rosyjski sektor energetyczny, z ograniczonymi wyjątkami dotyczącymi cywilnej energii jądrowej i transportu niektórych produktów energetycznych do UE.

Całkowity zakaz importu wszelkiego rodzaju ropy naftowej i produktów naftowych z Rosji drogą morską. Zakaz podlega pewnym okresom przejściowym, aby umożliwić sektorowi i rynkom światowym dostosowanie się do sytuacji, oraz przewiduje tymczasowe wyłączenie ropy naftowej rurociągowej w celu zapewnienia stopniowego wycofywania. Umożliwia to UE i jej partnerom zabezpieczenie alternatywnych dostaw i minimalizuje wpływ na światowe ceny ropy naftowej.

Po sześciomiesięcznym okresie wygaszania przewoźnicy z UE będą mieli zakaz ubezpieczania i finansowania transportu ropy naftowej do państw trzecich, w szczególności drogą morską.

• Zakaz eksportu, sprzedaży, dostaw i przekazywania do Rosji wszelkich samolotów i innych statków powietrznych oraz ich części i wyposażenia
• Zakaz dokonywania wszelkich napraw i konserwacji oraz świadczenia usług finansowych w związku z nimi
• Zamknięcie przestrzeni powietrznej UE dla wszystkich samolotów zarejestrowanych w Rosji lub należących do właścicieli rosyjskich bądź kontrolowanych z Rosji – w tym prywatnych odrzutowców oligarchów
• Ograniczenia w eksporcie sprzętu nawigacji morskiej i technologii łączności radiowej
• Całkowity zakaz drogowego przewozu towarów w UE dla rosyjskich i białoruskich ciężarówek (wyjątki obejmują usługi pierwszej potrzeby, takie jak transport produktów rolnych i spożywczych, pomocy humanitarnej i surowców energetycznych)
• Zakaz wstępu do portów UE dla statków pod banderą rosyjską (wyjątki dotyczą transportu środków medycznych, żywności, surowców energetycznych i pomocy humanitarnej)

Zaostrzenie i rozszerzenie dotychczasowych środków kontroli eksportu produktów podwójnego zastosowania, a przez to osłabienie wrażliwych sektorów rosyjskiego kompleksu wojskowo-przemysłowego oraz ograniczenie dostępu Rosji do kluczowych zaawansowanych technologii, np.:

• dronów i oprogramowania dla dronów
• oprogramowania do urządzeń szyfrujących
• półprzewodników i zaawansowanej elektroniki
• chemikaliów, które mogłyby być stosowane w broni chemicznej
• przedmiotów związanych z egzekwowaniem prawa
• materiałów specjalnych i maszyn przemysłowych.

Rozszerzenie wykazu osób i podmiotów objętych sankcjami o kolejnych oligarchów i elity biznesowe powiązane z Kremlem, a także o przedsiębiorstwa działające w sektorze wojskowym i obronnym, które logistycznie i materialnie wspierają inwazję.

UE, w porozumieniu z krajami G-7 i innymi partnerami o podobnych poglądach, z dniem 15 marca zaprzestała traktowania Rosji jako kraju najbardziej uprzywilejowanego w ramach WTO. Pozbawia to Rosję najważniejszych korzyści handlowych wynikających z członkostwa w WTO.

UE postanowiła działać nie przez podwyższenie ceł na importowane towary, ale przez szereg sankcji obejmujących zakaz importu i eksportu towarów. Przede wszystkim:

• unijny zakaz importu wyrobów stalowych objętych obecnie unijnymi środkami ochronnymi; w ramach rekompensaty zwiększone kontyngenty przywozowe zostaną rozdzielone między inne państwa trzecie
• unijny zakaz eksportu towarów luksusowych, który ma bezpośrednio uderzyć w rosyjskie elity
• dodatkowe zakazy importu, w tym cementu, wyrobów gumowych, drewna, napojów spirytusowych, napojów alkoholowych, luksusowych owoców morza
• dalsze ukierunkowane zakazy eksportu – o wartości 10 mld euro – w sektorach wrażliwych dla Rosji ze względu na jej uzależnienie od dostaw z UE. Dotyczą one na przykład komputerów kwantowych, zaawansowanych półprzewodników, wrażliwych maszyn, sprzętu transportowego i chemikaliów. Obejmuje to również specjalistyczne katalizatory stosowane w przemyśle rafineryjnym. Przyczyni się to do degradacji rosyjskiej bazy technologicznej i zdolności przemysłowych Rosji
• objęcie obowiązującym zakazem eksportu paliwa do silników odrzutowych i dodatków paliwowych, które mogą być stosowane przez armię rosyjską
• zakaz bezpośredniego i pośredniego zakupu, importu lub transferu złota, jeżeli pochodzi ono z Rosji.

• Całkowity zakaz udziału obywateli i podmiotów rosyjskich w zamówieniach publicznych w UE.
• Ograniczenie finansowego i niefinansowego wsparcia w ramach programów UE, Euratomu i państw członkowskich udzielanego rosyjskim podmiotom publicznym lub podmiotom kontrolowanym przez Rosję. Nie zostaną zawarte żadne nowe umowy ani porozumienia z rosyjskimi organami publicznymi ani podmiotami powiązanymi.

9 września Rada uzgodniła całkowite zawieszenie umowy o ułatwieniach wizowych między UE a Rosją. Oznacza ono, że obywatele Rosji nie mogą już korzystać z uprzywilejowanego dostępu do UE i że obowiązują ich dłuższe, droższe i trudniejsze procedury ubiegania się o wizę. Państwa członkowskie mają dużą swobodę w rozpatrywaniu składanych przez obywateli Rosji wniosków o wydanie wiz krótkoterminowych i mogą zapewnić większą kontrolę w odniesieniu do obywateli tego kraju podróżujących do UE. UE pozostanie otwarta dla niektórych kategorii podróżnych ubiegających się o wizę w istotnych celach, zwłaszcza dla członków rodzin obywateli UE, dziennikarzy, dysydentów i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego.

Komisja przedstawiła również wniosek ustawodawczy w sprawie nieuznawania paszportów rosyjskich wydanych na okupowanych terenach Ukrainy. Obecnie wniosek oczekuje na decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jego przyjęcia.

Państwowe media i prokremlowskie źródła informacji szerzące dezinformację odgrywają zasadniczą rolę we wspieraniu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Stanowi to poważne i bezpośrednie zagrożenie dla porządku publicznego i bezpieczeństwa w UE. Dlatego UE postanowiła nałożyć sankcje na kremlowskie narzędzia dezinformacji i manipulowania informacjami.

EUvsDisinfo: dezinformacja na temat Ukrainy
 

Środki te uzupełniają sankcje uzgodnione 23 lutego w odniesieniu do obwodów donieckiego i ługańskiego, które obejmują w szczególności:

• zakaz importu towarów z tych obszarów
• ograniczenia handlu i inwestycji w niektórych sektorach gospodarki
• zakaz świadczenia usług turystycznych
• zakaz eksportu niektórych towarów i technologii.

Pakiet sankcji wobec Białorusi uderza w najważniejsze sektory i osoby wspierające działania wojenne Rosji.

Sankcje w celu usunięcia luk i dalszego ograniczenia importu i eksportu w kluczowych sektorach gospodarki:

• likwidacja zwolnienia dotyczącego umów zawartych przed przyjęciem dotychczasowych sankcji
• nowe zakazy importu potażu, drewna, cementu, żelaza i stali oraz produktów z gumy oraz zakazy eksportu niektórych rodzajów maszyn, produktów i technologii podwójnego zastosowania oraz innych zaawansowanych produktów i technologii, które mogą przyczyniać się do rozwoju potencjału Białorusi pod względem wojskowym, technologicznym, obronnym i bezpieczeństwa
• restrykcje wymierzone w wysokich rangą wojskowych białoruskich
• zakaz dotyczący systemu SWIFT – podobny do obowiązującego w odniesieniu do Rosji – oraz rozszerzenie obowiązujących ograniczeń finansowych, również podobnych do ograniczeń obowiązujących względem Rosji.

Proces przystąpienia do WTO

W związku ze zdecydowanym wsparciem rosyjskiej inwazji ze strony Białorusi, proces przystąpienia tego kraju zostaje zawieszony i UE nie będzie uczestniczyć w żadnych pracach związanych z akcesją. Potwierdzono to 22 marca we wspólnym oświadczeniu z innymi członkami WTO o podobnych poglądach 

Komisja powołała grupę zadaniową „Freeze and Seize”, która ma zbadać powiązania między majątkiem należącym do osób objętych sankcjami UE a działalnością przestępczą. Prowadzenie dochodzeń i ściganie przestępstw leży w gestii państw członkowskich, ale celem grupy zadaniowej jest poprawa koordynacji na szczeblu operacyjnym, aby zapewnić skuteczne egzekwowanie sankcji UE we wszystkich państwach członkowskich.

W skład grupy zadaniowej wchodzą przedstawiciele Komisji, punktów kontaktowych z każdego państwa członkowskiego, Eurojustu oraz Europolu. Grupa koordynuje prace z grupą zadaniową REPO (ang. Russian Elites, Proxies, and Oligarchs), utworzoną przez państwa G-7, Australię i Unię Europejską. Spotkania grupy będą odbywać się co tydzień. Grupa będzie funkcjonować dotąd, dokąd będzie to niezbędne.

Aby wesprzeć wdrażanie unijnych sankcji, Komisja zaproponowała dodanie naruszenia unijnych środków ograniczających do unijnego wykazu przestępstw oraz zaostrzenie przepisów dotyczących odzyskiwania i konfiskaty mienia. W obliczu trwającej agresji Rosji na Ukrainę niezwykle istotne jest, aby unijne środki ograniczające były w pełni wdrażane. Ich naruszanie nie może się nikomu opłacać. Celem przedstawionych wniosków jest zapewnienie w przyszłości skutecznej konfiskaty aktywów osób fizycznych i podmiotów, które obchodzą środki ograniczające.