Rozliczenie Rosji za zbrodnie wojenne

UE zdecydowanie dąży do tego, by zbrodnie wojenne popełnione w Ukrainie nie pozostały bezkarne.

Zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, ludobójstwo i zbrodnia agresji są uznawane za najpoważniejsze naruszenia prawa międzynarodowego, zwane również zbrodniami międzynarodowymi.

Ukraina prowadzi dochodzenia w sprawie ponad 69 tys. przypadków domniemanych zbrodni międzynarodowych, a faktyczna liczba takich aktów okrucieństwa jest jeszcze wyższa.

Zbrodnia agresji to zasadniczo zbrodnia popełniona przez najwyższych przywódców polityczno-wojskowych danego kraju przeciwko suwerenności, integralności terytorialnej lub niezależności politycznej innego państwa. Zbrodnie agresji obejmują inwazję, okupację wojskową, aneksję z użyciem siły, bombardowanie i wojskową blokadę portów. Rosja dopuściła się wszystkich tych zbrodni.

Jako że Rosja nie zaakceptowała jurysdykcji MTK, Komisja proponuje alternatywne sposoby zapewnienia sprawiedliwości również w przypadku zbrodni agresji.

Wspierając prace MTK, Komisja wraz ze społecznością międzynarodową pracuje zarazem nad utworzeniem trybunału, który będzie prowadzić dochodzenia w sprawie rosyjskich zbrodni agresji i ścigać je.

Aby pomóc w koordynowaniu gromadzenia dowodów, Komisja utworzyła w Hadze międzynarodowe centrum ścigania zbrodni agresji przeciwko Ukrainie, stanowiące część istniejącego wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego wspieranego przez Eurojust. Centrum będzie wspierać koordynację dochodzeń i dalsze gromadzenie dowodów zbrodni wojennych popełnionych w Ukrainie.

Komisja nadal wspiera również istniejące mechanizmy poprzez:

• wsparcie zdolności MTK kwotą ponad 10 mln euro od początku inwazji
• wzmocnienie ukraińskiej prokuratury generalnej – ponad 6 mln euro na infrastrukturę informatyczną i sprzęt
• umożliwienie Eurojustowi wykonywania nowych zadań: dzięki zmienionemu rozporządzeniu w sprawie Eurojustu agencja jest w stanie zabezpieczać, przechowywać i analizować dowody dotyczące przestępstw międzynarodowych w nowej bazie danych
• wspieranie Eurojustu i Europolu, które działają jako ośrodki koordynacji krajowych dochodzeń prowadzonych przez państwa członkowskie UE
• koordynację działań z naszymi partnerami na arenie międzynarodowej w celu zapewnienia rozliczalności i globalnej reakcji. 

Rosja i rosyjscy oligarchowie muszą zrekompensować Ukrainie powstałe szkody i zniszczenia.

W marcu 2022 r., po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainę, Komisja powołała grupę zadaniową „Freeze and Seize”. Celem grupy zadaniowej jest zapewnienie lepszej koordynacji sankcji UE wobec rosyjskich i białoruskich obywateli i przedsiębiorstw.

Grupa zadaniowa jest zarządzana przez Komisję i umożliwia państwom członkowskim, a także agencjom UE, Eurojustowi i Europolowi, współpracę w zakresie identyfikowania, zamrażania i, w miarę możliwości, konfiskaty rosyjskiego mienia.

Grupa zadaniowa ściśle współpracuje z partnerami na arenie międzynarodowej, w tym z władzami Ukrainy i USA. Na szczeblu G7+ grupa zadaniowa regularnie współpracuje z Grupą Zadaniową ds. Rosyjskich Elit, Pełnomocników i Oligarchów.

UE wprowadziła również bardziej rygorystyczne obowiązki w zakresie zamrażania aktywów. Uzgodniono nowe kryterium umieszczenia w wykazie, aby uwzględnić osoby, które czerpią korzyści z przymusowego przeniesienia własności rosyjskich jednostek zależnych przedsiębiorstw unijnych lub kontroli nad nimi. Dzięki temu nikt nie będzie czerpać zysków ze strat, które ponoszą unijne przedsiębiorstwa, gdy ich spółki zależne są przymusowo nabywane przez rosyjskich właścicieli lub przejmowane przez zarządzających. 

Z pomocą grupy zadaniowej „Freeze and Seize” państwa członkowskie zamroziły aktywa o wartości ponad 28 mld euro należące do rosyjskich i białoruskich oligarchów i przedsiębiorstw.

W UE unieruchomiono aktywa Centralnego Banku Federacji Rosyjskiej o wartości ok. 210 mld euro.

UE podjęła decyzję o przeznaczeniu zysków z tych unieruchomionych aktywów rosyjskich na wsparcie dla Ukrainy. W zależności od stóp procentowych dochody uzyskane z tych aktywów mają przynieść Ukrainie około 2,5–3 mld euro rocznie. 

W czerwcu 2024 r. przywódcy grupy G7 postanowili udostępnić do końca 2024 r. około 50 mld dolarów w formie pożyczek udzielonych przez jej członków, wykorzystując nadzwyczajne dochody z immobilizowanych rosyjskich aktywów państwowych.

Póki rosyjska napaść na Ukrainę trwa, niezwykle ważne jest, aby sankcje UE zostały w pełni wdrożone, a ich naruszanie się nie opłacało. Zaostrzamy prawo UE poprzez:

• wzmocnienie przepisów UE dotyczących konfiskaty i odzyskiwania mienia
• harmonizację listy wykroczeń i kar za naruszenie sankcji UE
• nałożenie na wszystkie osoby objęte sankcjami UE obowiązku ujawniania swoich aktywów w UE.

Ma to wzmocnić odstraszające działanie sankcji UE oraz wyposażyć państwa członkowskie w narzędzia prawne umożliwiające konfiskatę coraz większej liczby aktywów, gdy są one powiązane z przestępstwem.